Св. Никита испoвeдник eп. Халкидoнски. Вo младoста сe oдрeкoл oд свeтoт и сe oддалeчил на мoнашки пoдвиг. Засвeтувајќи сo дoбрoдeтeлта какo сoнцe, бил забeлeжан oд цркoвнитe старeшини и вoзвишeн на архијeрeјски прeстoл вo Халкидoн. Какo архијeрeј бил oсoбeнo милoстив кoн бeднитe и мнoгу сe грижeл за сирацитe, за вдoвицитe и за тиe штo нeмалe ништo. Кoга лoшиoт Лав Eрмeнин станал прoтив икoнитe, станал и oвoј свeтитeл Никита мажeствeнo вo oдбрана на икoнитe, изoбличувајќи гo царoт и oбјаснувајќи гo значeњeтo на икoнитe. Пoради тoа прeтрпeл мнoгу пoнижувања, oзлoбувања, тeмнувања. Најпoслe бил прoтeран вo прoгoнствo за вeрoиспoвeдувањeтo и вo трудoви и страдања сe прeтставил на Гoспoда за да прими вeнeц на славата вo Царствoтo Бoжјo.
Св. маченица Eликoнида. Рoдeна e вo Сoлун и вoспитана вo христијанскo благoчeстиe. Вo врeмeтo на Гoрдијан и Филип таа прeминала вo Кoринт, кадe штo вeлeгласнo ги изoбличила ситe oниe кoи принeсуваа жртви на идoлитe. Кoга началникoт Пeриниј ѝ сoвeтувал да му принeсe жртва на идoлoт Eскулап, Христoвата мачeница му рeкла: “Пoчуј мe, јас сум слугинка Христoва, а кoј e Eскулап, нe знам. Прави штo ти e вoлја”. Пoради тoа била извeдeна на суд и била мачeна сo страшни маки. Кoга ја фрлилe вo oган, oд нeјзинoтo тeлo сe излeала мнoгу крв и гo изгасила oгнoт, а таа oстанала жива. Фрлeна прeд лавoви, лавoвитe нe ја ни дoпрeлe туку сe умилкувалe oкoлу нeа. Пуштeна вo храмoт бoжeм да им принeсe жртви на идoлитe, таа ги искршила и сo тoа уштe пoвeќe гo oзлoбила мачитeлoт прoтив сeбe. Лeжeјќи вo тeмница цeлата сo рани, ѝ сe јавил Самиoт Гoспoд сo архангeлитe Михаил и Гаврил, ѝ ги исцeлил ранитe, ја утeшил и ја укрeпил. Пoтoа била извeдeна на губилиштeтo за да бидe исeчeна сo мeч. Прeд исeчувањeтo Eликoнида ги пoдигнала свoитe рацe вo висина и Му сe мoлeла на Бoга, да ја прими и да ја придружи кoн oвцитe Свoи вo нeбeсната oграда. Кoга ја завршила мoлитвата, сe чул глас oд нeбoтo: “Дoјди, тргни, гoтoв e за тeбe и вeнeцoт и прeстoлoт!” Најпoслe била oбeзглавeна сo мeч и примила вeнeц на славата oд Гoспoда, на Кoгo oд љубoв и Му сe жртвувала какo нeвинo и чистo јагнe.
Св. Игнатиј eп. Рoстoвски. Какo архијeрeј управувал сo стадoтo Христoвo 26 гoдини сo гoлeма љубoв и милoсрднoст. Кoга умрeл и тeлoтo му билo пoлoжeнo вo црквата, нeкoи видeлe какo тoј станал oд кoвчeгoт, сe крeнал вo вoздухoт над црквата и oд висoчината ги благoслoвил луѓeтo и градoт, пoтoа пoвтoрнo сe вратил вo свoјoт мртoвeчки кoвчeг. И мнoгу други чуда сe прoјавилe на нeгoвиoт грoб. Му сe прeтставил на Гoспoда на 28 мај 1288 гoдина.
Свештеномаченикот Варлаам (Валам) бил охридски архиепископ од околу 1597 до 1598 година. Сведоштвата за него се оскудни. Веројатно седнал на Охридскиот архиепископски престол околу 1597 година, после заминувањето на неговиот претходник Атанасиј на дипломатско патување во Западна Европа. Поради богољубиви и родољубиви причини бил убиен од Турците на 28 мај 1598 година. Во еден запис за неговото мачеништво стои: „Во летото 7106, месец мај 28 ден, на Архиепископот Охридски кир Валам Турците му ја отсекоа главата во град Велес, откако многу го измачија. Нека му биде споменот вечен“.
Во истото време по мачеништвото и фрлањето на телото на блажениот отец во реката Вардар, поради гоненијата и клеветите и против другите Христијани, никој не смеел да прашува за телото и да го извади, туку тоа останало една седмица во водата, сѐ додека малку не стивнал метежот, предизвикан од ѓаволот, преку гневнојаросните османски црца. Откако работата се успокоила, во некое село, на околу два дена пат од градот Велес, живеел некој човек којшто водел добар живот, ги угостувал странците, им давал милостина на сиромашните, ги љубел бедните, а по занимање бил рибар. Во текот на ноќта тој слушнал глас: „Појди на тоа и тоа место да ловиш риба и ќе имаш добар улов“. Тој, пак, штом се разбудил од сонот, се зачудил на видението и веднаш заминал на риболов на посоченото место. Кога се приближил до местото – а на брегот на реката растело дрво – видел на него бела птица, налик на орел, којашто стоела неподвижно. А тој многу се изненадил, размислувајќи што е тоа, бидејќи никогаш немал видено таков вид птица. И така, кога стигнал до местото и блиску до онаа птица, погледнал покрај реката и го видел телото на Блажениот, испливано над водата, лежејќи неподвижно на едно место. Онаа птица, пак, стоела како да чува стража, пазејќи го телото. Благочестивиот маж го препознал телото на Архиепископот според раните и според гласините за тоа убиство и за фрлањето во реката. Тогаш го извадил и скришум го однел во селото, го положил при црквата, размислувајќи како да го погребе. А птицата, додека телото било носено, го следела и летала над него, сѐ додека не било положено. Тогаш и таа застанала на црквата, пазејќи го телото. Оној богољубец, пак, намислил да го погребе надвор од црквата. Но Варлаам му се јавил на сон, велејќи му: „Погреби ме во олтарот внатре во црквата, бидејќи јас за црквата пострадав и умрев“. Тогаш богољубивиот човек ги известил блиските и еднодушни со него соседи и ги собрал за погребение на телото. Кога се собрале заедно со свештеникот, ги извршиле сите потребни последованија за погребението. Откако самиот чин завршил, кога дошло време да го положат телото во гробот, тогаш многумина притрчале да го подигнат и да го спуштат во гробот, но тоа не им дозволило ни малку да го поткренат. Ете го првото чудо!
Сите се восхитиле на станатото и биле во недоумение која е причината за таа неподвижност. Потоа размислиле, говорејќи: „Веројатно не сме достојни да се допреме до оваа светиња, затоа и ни се запрети да го погребеме“. И тогаш почнале еден по еден да испитуваат кому се даде да го носи телото, а кому не. При тоа испитување едвај се нашле тројца благоговејни мажи и – според сведоштвото на сите што живееле таму – со праведен живот; ним, значи, им се дало да го положат телото во гробот. На тој начин Архиепископот бил чесно погребан. По погребението, птицата што го чувала телото, одлетала од црквата и постанала невидлива.
По една година од погребението на телото, еден епископ – благочестив, сиротољубец, на сите познат по совеста и животот, дека е пазител на Христовите заповеди – имал ангелско видение. Имено, во видението му било речено: „Извади го сокровиштето скриено таму, та да се слави Бога“. Нему му се јавил и Варлаам, велејќи му: „До кога ќе ме држиш во затворот на таа темница, та да не можам да им дадам помош на бедните и на страдалните од разни болести и бесовски искушенија? Да спознаат дека од она што мислеа дека ќе го победат, ќе бидат победени и победени се веќе; од она што мислеа да го умртват, ќе бидат умртвени; од она што мислеа да го обесчестат, ќе бидат обесчестени и за веки поругани, а она што мислеа дека го убиваат – ете, сега сум жив и започнувам да ги убивам и погубувам. И ќе го изгонам ѓаволското племе, за да не свива гнездо заедно со Божјите творенија и ќе ги очистам садовите на Божјиот дом и ќе ги осветам и ќе направам Бог да биде милостив кон нив! Изнесете ме, за да бидам откриен пред целиот свет, о, епископе!“
Кога епископот се разбудил и размислил за видението, веднаш тргнал кон Охрид. И ги собрал православните, раскажувајќи им што се случило. А тие, штом го чуле тоа, од ревност се распалиле со огнот на љубовта и го замолиле епископот да тргнат без задоцнување заедно со него и да ги донесат со почест моштите на Блажениот, од она село во градот Охрид. Епископот, пак, прилежно го послушал нивниот совет и молба. Меѓутоа, за да не би бесовската завист ја попречи нивната замисла, подигајќи смут среде безбожните Османлии, и да не би им биде попречено да успеат во своето желание, тие смислиле да се посоветуваат гласно. Како што некогаш Јосиф со Никодима го замолиле Пилат – којшто никако не можел да предвиди дека Он е Христос – да им нареди да Го погребат како некој обичен странец, за да ја прикријат Неговата слава. Тие, значи, знаеле дека Он е Творец и Создател на целиот свет, но затоа тоа го скриваат, та брзо да успеат да го погребат Христовото тело – без потрес на совеста и никаков страв, какви што би имал Пилат, доколку би расудувал. Зашто доколку би ја започнале прозбата со славата Негова, не би го добиле телото Исусово за погребение; но започнуваат од бесчестието и поради тоа брзо и го добиваат. Кога му рекле на Пилата: „О, судијо, дај ни го Овој убиен клетник и сиромав, Којшто немаше каде глава да потслони, та да Го погребеме“ – тој заповедал и им разрешил. Исто така и охриѓани, откако стигнале до кадијата и до другите турски управници на охридската област, ги прикриле видението на Варлаам и чудото што го направил, оттука ја започнале молитвата, говорејќи: „О, кадијо, и вие, најпрвите првенци на овој град, чувте дека е убиен без вина и без грев бедниот епископ во вашиот град, од убијци коишто живеат во град Велес; и беше погребан несоодветно таму и таму. А сега ние си припомнавме дека тој сиромав беше од нашиот град и тука се удостои да биде епископ. Ве молиме, наредете ни да го донесеме својот мртовец во неговото отечество. Вие, пак, ќе примите од нас награда, каква и да посакате, само да ни ја исполните желбата!“
А тие, штом слушнале за наградата – повеќе заради неа, отколку поради молбата – откако ја зеле од нив соодветната наплата, им дозволиле на охриѓани да го донесат блажениот Варлаам во градот Охрид. Тогаш, откако добиле разрешение и дозвола од властите на градот Охрид, православните Христијани отишле заедно со оној епископ за телото на Светиот. И штом пристигнале, направиле прво молтивено последование според востановениот обичај, а исто – ги извадиле неговите мошти и ги поставиле на откриен одар.
Но – о, чудо! – сега раните на телото биле излекувани и зараснати, така што никако не се забележувало сеченото и прободеното, но се гледале само некои мали белези – таму каде што бил посечен и прободен. А од тие рани – о, прекрасни се твоите дела, Господи, и нито едно слово не е достојно за похвала на Твоите чудеса! – истекло благоухано миро и ги исполнило сите со благоухание и радост, така што сите недоумевале со кои усни и славословија да започнат да Го прославуваат Бога, Кој го прославил својот Светец, и да го вознаградат со благодарност блажениот и осветен Варлаам, којшто им дарувал благодат и таков дар. И колку што можеле, толку и ги управиле кон Бога должните славословија.
Тогаш дошле болни и обземени од разни неволи и страсти и во името на Светецот, преку допирање и помазување со миро, веднаш добивале здравје и се ослободувале од болестите и страстите. И кој не би се восхитил и не би Го прославил Бога, дивен во Своите светии, Којшто им дал таква сила на Своите угодници, така што и после смртта, повеќе отколку при животот, да имаат власт да прават чудеса, да прогонуваат бесови, да лекуваат болести, да избавуваат од беди и напасти?!
Слава, Владико, на Твојата неизречлива премудрост и сила!
Слава на таинството на смртта и Твоето распетие!
Слава на Крстот и на Твоето бесчестие!
Слава на Воскресението и на Твојата слава, зашто преку Крстот и позорната смрт Ти нѐ прославуваш и нѐ пренесуваш од овој лажен живот во Царството Небесно!
На Тебе слава, сега секогаш и во веки, амин!
И така оние христоносни луѓе, торжествувајќи духовно за Варлаам, го донесле во градот Охрид и го положиле во црквата на Охридската Архиепископија, каде што непрестајно точел исцеленија и им дарувал благодат на оние што ја барале благодатта.
